stres hormonu nedir? kortizol ne işe yarar? hakkında söylenebilecek olan ilk şey, kortizolün strese karşı başa çıkabilen bir hormon olduğudur. Stres karşısında vücudunuzun vermiş olduğu tepki de denilebilir. Bu hormon böbrek üstü bezleriyle beraber çalışır. Ruh halinizi, korkunuzu ve motivasyonunuzu kontrol etmek için de beyninizin belirli olan bölümleriyle çalışır. Bu hormonun yüksek ya da düşük olması bazı sorunlara yol açabilir.
Kortizol Ne İşe Yarar?
Kortizolün vücuttaki görevleri şunlardır:
- İltihap oluşumunu azaltmaya çalışır.
- Vücudunuzun karbonhidrat, protein ve yağ kullanım şeklini yönetir
- Kan basıncını düzenler.
- Uyku döngüsünün kontrolünü sağlar.
- Kan şekerini artırır,
- Enerjiyi artırarak stresle başa çıkabilmenizi kolaylaştırır.
Tüm bu görevleri de vücudun çeşitli bölümleriyle birlikte gerçekleştirir.
Kortizol Düşüklüğünün Belirtileri
Kortizol düşüklüğünde ortaya çıkan belirtiler şunlardır:
- Ciltte oluşan değişiklikler,
- Her an yorgun hissetmek,
- Zayıflayan kaslar,
- Bulantı, ishal ve kusma
- Düşük kan basıncı,
- Kilo kaybı ve İştahsızlık kortizol düşüklüğünün önemli belirtileri arasındadır.
Kortizol Düşüklüğü Nedenleri
Kortizol düşüklüğüne sebep olan durumlar şunlardır:
- Kan kaybı
- Böbrek üstü bezlerinde oluşan problemler
- Addison hastalığı
- Adrenel bezlerinin aldırılması
- AIDS hastalığı
- Enzim bozuklukları
- Hipofiz bezlerinin hasarı kortizol düşüklüğüne neden olan durumlardır.
Kortizol Düşüklüğü Hangi Hastalıklara Sebep Olur?
Kortizol düşüklüğünün sebep olduğu hastalıklar şunlardır:
- Baş ağrısı,
- Anksiyete ve depresyon
- Kalp hastalığı
- Sindirimle ilgili sorunlar
- Konsantrasyon ve hafıza problemleri
- Uyku problemi
- Addison hastalığı
- Kilo alma
- Hipofiz bezinde tahribat kortizol düşüklüğünde ortaya çıkan hastalıklar arasındadır.
Kortizol Düşüklüğü Nasıl Tedavi Edilir?
Kortizol düşüklüğünde uygulanan tedavi yöntemleri şunlardır:
- Günde en az 8 saat uyumalısınız.
- Doğru beslenme biçiminizi bularak şekerli ve unlu olan gıdalardan kaçınmalısınız.
- Sizi mutsuz eden insanlardan uzak durmalısınız.
- Turunçgil ve greyfurtun, kortizol üretimini önleyen enzimleri parlamada önemli etkisi bulunduğundan bu meyveleri fazlaca tüketmeniz gerekir.
- Doktorunuza danışarak meyan kökü içerikli olan ilaç takviyesi de alabilirsiniz.
Kortizol Yüksekliği Belirtileri
Kortizol yüksekliği sonucunda oluşan belirtiler şunlardır:
- Depresyon,
- Sinirlilik,
- Uykuya dalmakta zorlanma,
- Kabızlık ya da ishal,
- Yorgunluk hissi
- Cinsel isteksizlik,
- Yüksek tansiyon
- Sırt ağrısı
- Ağız kuruluğu
- Ciltte yaşanan morarma incelme,
- Adet düzensizliği,
- Kadınların yüz, göğüs ve uyluk bölgelerinde aşırı kıllanma,
- Bel çevresinde yağlanma,
- Eklem ve kemiklerde ağrı,
- Kaygı bozuklukları,
- Sık yaşanan soğuk algınlıkları
- Uyku bozuklukları gibi belirtiler kortizol yüksekliğinde ortaya çıkan belirtilerdir.
Kortizol Yüksekliği Nedenleri
Kortizol yüksekliğine sebep olan durumlar şunlardır:
- Yeteri kadar uyuyamama
- Fazla bir şekilde fiziksel aktivitede bulunmak,
- Doğum kontrol hapının yan etkileri,
- Fazla kafein tüketimi
- Uzun bir süre yaşanan stres olayları,
- Tiroit bezinin fazla çalışması,
- Kanser,
- Hamilelik gibi nedenler kortizon yüksekliğine sebep olan etkenlerdir.
Kortizolun Sağlığa Etkileri
Kısa süreli olarak salgılanan kortizol vücuttaki direnci artırır. Kortizolün sağlığa olan etkileri hormonun vücutta hangi sıklıkta dolaştığına bağlıdır.
Kortizol ve Stres
Stres anında salgılanmakta olan kortizol, kasların enerji amacıyla kullanacağı kan şekerini de kan dolaşımında tutar. Bu durumu da insülini baskılayarak yapar. Böylelikle kan şekeri depolanacağına, kolay bir şekilde kullanılabilir. Bunun yanında kortizol kan basıncını artırmak için de atardamarları daraltan bir etkiye sahiptir. Bu esnada kan şekeri ve kortizol seviyesi de artmayı sürdürür. Daha sonra da kortizol stresin vücutta olan etkisini azaltıp vücuttaki dengeyi sağlar. Kortizol hormonunda küçük artışların strese olumlu etkileri vardır. Fakat kronikleşen stres durumunda sürekli olarak salgılanan hormon vücuda faydadan çok zarar verir.
Kortizol Ve Diyabet
Kortizol yüksek olan kan şekeri, diyabet gelişimi ve insülin direncinin baş sorumlularındandır. Stresle karşılaşıldığı durumlarda yükselen kortizol hormonu kan şekerinin yükselmesine sebep olur. Kronik bir hale gelen stresle insülin baskılanması süreklilik kazanırsa da insülin direnci gelişerek diyabet riski artar.
Kortizol ve Hipertansiyon
Kortizol stresin vücuda olan etkisini azaltıp dengeye ulaşmak için atardamarları daraltarak tansiyonu artırır. Oluşan bu durum da devamlılık kazanırsa sürekli yükselen tansiyon da kan damarlarına büyük zarar verir ve bunun sonucunda da hipertansiyon gelişimine ve kalp krizine neden olabilir. Araştırmalar ise yoğun stresten ya da kortizol ilaçlarının bilinçsiz bir şekilde kullanımından kaynaklı yükselen kortizolun kalp krizi ölümlerini ciddi bir şekilde artırdığını göstermektedir.
Kortizol Ve Bağışıklık Sistemi
Vücutta iltihaplanma gerçekleştiğinde kortizolün salınımı artar. Bu durum ani oluşan tehlikelere karşı iyidir fakat kronikleşmiş olan stres hormonu yüksekliği, kişiyi hastalıklara karşı savunmasızlaştırır. Bağışıklık sistemi de haşimato, vitiligo gibi hastalıkları tetikleyebilir.
Kortizol Ve Depresyon
Kortizolün kişide panik hissi ve depresyon oluşturabilir. Kişinin kaygı düzeyi de yükselip anksiyete gelişebilir. Yüksek kolesterol özellikle major depresyon başlangıcında etkili bir hastalıktır. Ayrıca uzun süreli olan kortizol salınımı beyinde yer alan hafıza merkezi, hipokampusta bulunan nöronların üretimini yavaşlatabilir ya da küçülmesine sebep olabilir. Bu durum da ciddi hafıza sorunlarına ve Alzheimer’a yol açabilir.
Kortizol Ve Cinsellik
Kortizolün fazla bir şekilde salınımı cinsel performansı da olumsuz yönde etkileyebilir. Kandaki kortizol fazlalığı ise adrenalin bezlerinde bulunan steroid hormonlarından dehidroepiandrosteron’nu baskı altına alarak cinsel aktiviteyi engelleyebilir. Bunun dışında da erkeklerde testosteron üretiminin giderek azalmasına, testislerin küçülmesine ve iktidarsızlığa da neden olabilir. Kadınlarda ise kısırlık riskini artırabilir.
Kortizol ve Cushing Sendromu
Kandaki kortizol fazlalığı da Cushing Sendromu'na sebep olabilir. Astım, lupus ya da romatoid artrit gibi durumları tedavide yüksek seviyede verilen kortizonlu ilaçlar, sendromun gelişmesine katkı sağlar. Vücudun herhangi bölgesinde oluşan tümörler kortizolün genel üretimini artırabildiğinden dolayı Cushing sendromuna neden olabilir. En yaygın belirtileri de kilo artışı, hafıza problemleri, hipertansiyon, konsantrasyon ve dikkat kaybıdır.