Arkeolojik Verilerle Kuzeydoğu Asya Tarihi
Kuzeydoğu Asya Kültürleri
Arkeolojik bulgulara göre Kuzeydoğu Asya (Doğu Sibirya) coğrafyasında ilk insan izleri Erken Taş Devri’ne kadar uzanmaktadır. Yapılan çalışmalarda elde edilen, en eski kalıntıların tarihi 300.000 yıl öncesine kadar tarihlendirilebilmektedir.
Buzul çağı sonlarında, Lena, Yana, İndigirka, Kolıma, Anabara, Olenek ve Aldan gibi akarsu havzalarında ilk insanların yerleşmeye başladığı bilinmektedir. Bu insanlar Kuzeydoğu Asya, Alaska, Kanada ve Amerika’ya yayılacak kültürlerin ilk öncülleri oldular. Daha sonra, bu coğrafyalarda kendi özgün uygarlıklarının temelini atacaklardır. Kuzeydoğu Asya’da Sahalar, Evenkler, Evenler, Yukagirler, Çukçiler ve Dolganlar sert iklim koşulları altında kendi kültürlerini oluşturdular. Büyük ölçüde kürk hayvanları avcılığı, geyik besiciliği, balıkçılık ve diğer hayvancılık türleri bu halkların başlıca uğraşları olmuştur.
Yerleşimler
Eski taş devri insan izlerine yoğun olarak Lena nehri havzasında ve Aldan vadisinde rastlanılmaktadır. Yeni taş devrine geldiğimizde insanların Lena nehri havzasının yanı sıra diğer akarsuların kenarında yaşamaya başladıklarını görüyoruz. Doğu Sibirya coğrafyasının güney bölgelerinde elde edilen arkeolojik bulgulara bakıldığında, bölge insanlarının yarı göçebe halde yaşadıkları ve balıkçılık ile avcılıkla yaşam sürdürdükleri anlaşılmakta. Çoğunlukla da geyik avı sahnelerini taşıyan kaya resimleri bu bölgede yoğunluktadır. Kuzey bölgelerde elde edilen arkeolojik bulgularda Lena, İndigirka ve Kolıma havzasında yaşamış insan topluluklarına aittir. Burada Avrupa geyik avcısı göçebe topluluklarının da izlerine rastlanmaktadır.
Maden Çağına geldiğimizde, özellikle Baykal bölgesinde özgün mezar kalıntılarına rastlanmaktadır. M.Ö. II. Binyılın sonu ve I. Binyıl başlarından kalma, bölgede dökme pirinç kılıçlar, hançerler, mızrak kalıntılarına rastlanmıştır. Buluntulara bakılırsa bölgede metal işlemeciliğinin bilindiğini yine elde edilen kalıp kalıntılarına bakarak anlayabiliyoruz. MÖ I. Binyıl başlarına gelindiğinde artık bölgede demircilik yayılmaya başladı. Ekonominin temeli ise hâlâ avcılık ve balıkçılık ağırlıklı olmuştur.
M.S. I. Binyıla gelindiğinde bölgeye Even ve Evenkler yerleşmeye başladı. Bu topluluklar Tungusca konuşmaktaydılar ve geyik besiciliğiyle uğraşmaktaydılar. Bu toplulukların Baykal kıyılarından ve Amur dolaylarından kuzeye yönelmeleri hayvancılıkla uğraşan Türk topluluklarının Doğu Sibirya’ya yönelmesine neden oldu. M.S. XIII. Yüzyıla gelindiğinde Tungus kabileleri Lena, Vilyüy ve Olekma bölgelerine yerleşmiş vaziyetteydiler. Sahaların atalarının bölgeye gelişiyle bu kavimler Lena nehrinin batı ve doğu yakasına doğru dağıldılar.
Türk kavimlerinin Kuzeydoğu Asya coğrafyasına gelişleri birden değil, dalga dalga olmuştur. En son dalganın da XIII. Ve XIV. Gerçekleştiği düşünülmektedir. Saha halkının etnik kökenlerine dair bulgulara bakıldığında Hun ve İskit izlerine fazlaca rastlanmaktadır. Saha kültürü de büyük ölçüde güney Sibirya ve Orta Asya erken göçebe kültürü üzerinde gelişmiştir. Son olarak sahaların bölgeye gelişiyle atlı hayvancılık kültürü, kalıcı konutların yapılması ve madencilik faaliyetlerinin Kuzeydoğu Sibirya’ya yayılmasına olanak sağladı.