Demir eksikliğinin nedenleri ve tedavisi konusunda öğrenilmesi gereken birçok bilgi vardır. Bu bilgilerin başında ise demir içeren besinlerin gerekli düzeyde tüketilmemesi sonucu demir eksikliğini meydana getirdiğidir. Bu yüzden demir yeterli miktarda alınması gerekli olan bir mineraldir. Demir eksikliğine yol açan diğer sebepler ve tedavi yollarını şu şekilde açıklamak mümkündür:
Demir Eksikliğine Yol Açan Sebepler
Demir eksikliği genel anlamda vücutta artmış olan demir ihtiyacı, vücutta gerçekleşen demir kaybı veya eksik demir alımı sebebiyle ortaya çıkan bir durumdur. Bu yüzden demir eksikliğine yol açan sebepleri anlatırken bu sebeplerin birkaç başlıkta incelenmesi gerekir.
Demir İhtiyacının Vücutta Artış Gösterdiği Durumlarda Gerçekleşen Demir Eksikliği Sebepleri
Vücutta artmış olan demir ihtiyacı sebebiyle gerçekleşen demir eksikliğinin nedenleri şunlardır:
- Emzirme dönemi,
- Gebelik,
- Büyüme çağında olmak,
- Sık doğum yapmak,
- Ergenlik dönemi gibi durumlarda ortaya çıkabilir.
Vücutta Demir Kaybının Etkisiyle Ortaya Çıkan Demir Eksikliği Sebepleri
Vücutta gerçekleşen demir kaybı sonucunda meydana gelen demir eksiklikleri sebepleri şunlardır:
- Hemoroit, kaza ve mide ülseri gibi sebeplerle aşırı kan kayıplarının yaşanması,
- Adet kanamalarının şiddetli düzeyde olması,
- Aşırı derecede egzersiz yapılması sebebiyle idrar ve ter yoluyla demir gibi mineral ya da diğer elementlerin kaybında artış yaşanması da demir eksikliğinin nedenleri arasındadır.
Eksik Demir Alımında Ortaya Çıkan Demir Eksikliği Sebepleri
Eksik demir alımı durumunda meydana gelen demir eksikliği sebepleri ise şöyledir:
- Demir açısından zengin olan et, sakatat ve karaciğerin tüketilmediği beslenme şekli,
- Yetersiz veya dengesiz beslenme gibi durumlarda demir eksikliği meydana gelebilir.
Demir Eksikliği Oluşumunda Etkili Olan Diğer Faktörler
Belirtilen faktörler dışında demir eksikliğine sebep olan durumlar şunlardır:
- Mide asit salgısının gerekli düzeyde olmaması,
- Mide veya onikiparmak bağırsağında oluşan ülserler,
- Mide veya ince bağırsağın bir bölümünün operasyonla alınması,
- Çay, kola, kahve gibi kafein barındıran içeceklerin yemeklerle beraber tüketilmesi sebebiyle demir emiliminin engellemesi,
- Vücuda alınmış olan demirin, çölyak gibi rahatsızlıklar nedeniyle bağırsaklar tarafından gerekli düzeyde emilim olmaması,
- Emilimi bozan ilaçların tüketimi,
- Kalıtsal demir eksikliği gibi sebepler de demir eksikliğinin meydana gelmesinde oldukça etkilidir.
Demir Eksikliği Belirtileri
Demir eksikliğinin bazı erken belirtileri vardır. Bu erken belirtileri ise şunlardır:
- Ciltte kuruluk,
- Kırılgan olan saç ve tırnaklar,
- Dilde yanma,
- Ağız mukozasında hassasiyet,
- Ağız köşelerinde çatlaklar gibi durumlar demir eksikliğinin erken belirtileridir.
Sık Yaşanan Demir Eksikliği Belirtileri
Demir eksikliği sonucunda oluşan kansızlık durumundan sonra belirtilmiş olan bulgulara başka bulgular da eklenir. Bu bulgu ve belirtiler ise şöyledir:
- Sürekli yorgunluk hali,
- Halsizlik,
- İlgisizlik,
- Konsantrasyon problemleri,
- Fiziksel aktiviteler esnasında nefes nefese kalmak
- Baş ağrısı,
- Baş dönmesi,
- Depresyon,
- Göz kararması,
- Uyku sorunları,
- Çok fazla üşüme hissi,
- Cilt renginin soluk olması,
- Saç dökülmesi,
- Kulak çınlaması,
- Dilde şişme,
El ve ayaklarda oluşan karıncalanma veya uyuşma gibi durumlar da ek bulgu ve belirtiler arasındadır.
Demir Eksikliği Hangi Durumlara Yol Açar?
Demir eksikliği, tedavi edilmediği sürece hayatı tehdit eden, önemli sağlık problemlerini de beraberinde getirebilir. Bu sağlık problemlerinden bazıları şunlardır:
- Hamilelik döneminde yaşanan sorunlar,
- Kalp rahatsızlıkları,
- Bağışıklık sistemi nedeniyle hastalıklara daha kolay bir şekilde yakalanma,
- Huzursuz bacak sendromu,
Bebek ve çocuklarda zekâ ve gelişim geriliği gibi rahatsızlıklar demir eksikliği sonucunda yaşanan rahatsızlıklardandır.
Demir Eksikliği Nasıl Önlenir?
Demir eksikliğinin gerçekleşmesini engellemek, beslenme alışkanlıklarında uygulanabilecek bir takım değişiklikler ile mümkün bir durumdur. Bunun için de uygulanması gerekli olan adımlar şunlardır:
Demir açısından zengin yiyecek tüketimi yapmak, bu yiyecekleri ise demir emiliminin kolaylaşmasını sağlayacak olan yiyecekler ile birleştirmek,
Demir emilimini azaltacak olan yiyecek ve içeceklerin aşırı tüketiminden kaçınmak gibi adımlara dikkat etmek demir eksikliğini önlemede büyük katkı sağlar.
Demir Eksikliğine İyi Gelen Besinler Hangileridir?
Demir eksikliğini önlemek amacıyla demir yönünden zengin olan yiyecekleri tüketmek her zaman faydalı olacaktır. Karaciğer, kırmızı et ve diğer sakatatlar; mercimek, nohut, barbunya, börülce, kuru fasulye ve bezelye gibi bakliyatlar; patates, ıspanak, kuru erik, haşlanmış soya fasulyesi, çekirdeksiz üzüm, kabak, yulaf, bal ve pekmez gibi besinler demir açısından zengin besinlerdir. Bu tür besinlerin demir eksikliğinin giderilmesi için bolca tüketilmesi gerekir.
Demir Emilimine Engel Olan Yiyecekler
Bazı yiyecekler veya içecekler nedeniyle demir emilimi azalır ve bu durum da demir eksikliğini tetikleyebilir. Bu yiyecek ve içeceklerden bazıları ise şunlardır:
- Siyah çay,
- Kahve,
- Kepek ve kepekli tahıllar,
- Kalsiyum tuzları,
- Yağlı tohumlar demir emilimini engelleyen besinlerdir.
Demir Eksikliği Tedavisi İçin Kullanılan Yöntemler Nelerdir?
Demir eksikliği tedavisi kombine olan bir yaklaşım gerektirir. İlk olarak demir eksikliğinin hangi sebepten dolayı meydan geldiğinin tespit edilmesi çok önemlidir; çünkü tedavi sebebe yönelik olarak planlandığı için bu adım tedavi sürecinde gerekli olan bir adımdır. Demir eksikliğine sebep olan tüm sorunların ortadan kaldırılması gerekir. Eksiklik demirin gıdayla birlikte alımının çok düşük bir miktarda olmasına dayanıyorsa, kişinin diyeti gerekli miktarda demir alacak bir şekilde ayarlanır.
Bu bağlamda kişinin demir yönünden zengin olan karaciğer, kırmızı et, balık gibi besinler tüketmesi önerilir. Bunun yanında hastaya yemeklerle birlikte alınan kahve, çay gibi kafein içeren içeceklerden uzak durması önerilir.
Diyetteki değişiklik gerekli değilse ve kansızlık durumu oluşmuşsa hastanın demir ilacıyla tedavi yapılması gerekebilir. Ancak demir ilaçlarının da doktor kontrolü haricinde kullanımı çok tehlikelidir.
Fazla demir içeren besinler vücuttan atılmadığı için karaciğer, pankreas, kalp gibi organlarda ya da gözlerde birikerek bir hasara sebep olabilir. Eğer kendinizde demir eksikliği meydana geldiğinden şüpheleniyorsanız, sebeplerini teşhis etmek ve yapılan tanıyı netleştirmek amacıyla sağlık kuruluşuna başvurabilir veya aile doktorunuzdan bu durumla ilgili tavsiye alabilirsiniz.