Yeni koronavirüsün asfaltta dokuz gün boyunca canlı kaldığı iddiası
İDDİA: Milanolu bir doktor, yeni koronavirüs asfaltta dokuz güne kadar yaşadığı için, dışarıda hep aynı ayakkabının kullanılması ve sonrasında evin dışında bırakılması gerektiğini söyledi.
Sosyal medyada paylaşılan bazı gönderilerdeki iddiaya göre, Milanolu bir doktor, yeni koronavirüs asfalt üzerinde dokuz güne kadar yaşadığı için, dışarıda hep aynı ayakkabının kullanılması, sonra da bu ayakkabının dışarıda bırakılması gerektiğini söyledi. 17 Mart 2020’de paylaşılan gönderi, yaklaşık 60 kez paylaşıldı.
Ancak iddia doğru değil. Covid-19’un yüzeyde birkaç saat ila birkaç gün yaşayabildiği belirtiliyor ve asfaltta dokuz gün yaşadığına ilişkin bir bulgu yok. Ayrıca virüsten korunma yolları arasında dışarıda aynı giysinin kullanılması önerisi bulunmuyor.
Milanolu doktorun böyle bir söylemi yok
İddiayla ilgili İtalyanca ve İngilizce kilit kelime araması yapıldığında, iddiayla ilişkili Milano’dan bir doktorun koronavirüsle ilgili söylediği herhangi bir tavsiyeye ulaşılamıyor. Ayrıca bazı İtalyan kaynakları da virüsün giysi ve asfalt gibi yüzeylerden bulaşma riskinin oldukça düşük olduğunu belirtiyor. Aynı iddia, İtalya’da WhatsApp üzerinden sesli mesaj olarak dolaşıma girmiş. Fakat iddianın doğru olmadığı Butac, Corriere Dello Sport ve Bufale gibi kaynaklar tarafından belirtilmiş.
COVID-19’un yüzeylerde ne kadar yaşadığı kesin değil
Dünya Sağlık Örgütü ve ABD Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi’nin yayınladığı Covid-19’dan korunma yolları arasında, dışarı çıkarken özellikle aynı giysi ya da ayakkabıyı kullanmak gibi bir öneri bulunmuyor. Virüsten en etkili korunma yolu sık sık elleri yıkamak ve sosyal mesafeyi korumak.
Video oynatıcı
Covid-19’un yüzeylerde dokuz gün yaşadığına dair bir kanıt da yok. Şu anda Covid-19’un yüzeyde tam olarak ne kadar yaşadığı bilinmese de Dünya Sağlık Örgütü, diğer koronavirüsler gibi Covid-19’un da yüzeyde birkaç saat ila birkaç gün yaşayabildiğini belirtiyor. Enfekte olmuş yüzeyleri temizlemenin en iyi yolu ise alkol bazlı bir temizleyici ya da dezenfektan ile yüzeyi temizlemek.
ABD Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi’ne (CDC) göre de Covid-19 doğrudan yüzeylerden bulaşmıyor. Yüzeylerin virüsün bulaşmasındaki rolü, onlara dokunduktan sonra ellerimizi yüzümüz, ağzımız ya da gözlerimize götürmemiz. Virüsün ana yayılım yolu ise, havadaki solunum damlacıkları. Bu nedenle ellerimizi sık sık yıkamamız, yüzümüze olabildiğinde götürmememiz ve gün içinde sık kullandığımız eşya ve yüzeyleri temizlememiz öneriliyor.
Virüslerin yüzeyde kalma süresi değişebilir
Dünya Sağlık Örgütü’ne göre virüslerin yaşama süresi birçok farklı faktöre bağlı. Hangi yüzey olduğu bu faktörlerden yalnız biri. Diğerleri ise sıcaklık, nem, virüsün yapısı gibi değişkenler. Bu faktörlere bağlı olarak virüslerin yüzeyde hayatta kalma süresi de değişiyor. Birçok farklı virüsün dahil olduğu koronavirüs ailesinin, farklı yüzeyler üzerinde ve sıcaklıklarda yaşama sürelerine dair çalışma yürütülmüş.
Bu çalışmaya göre örneğin MERS-CoV 30°C’de demir üzerinde sekiz ila yirmi dört saat yaşayabiliyorken, 20°C’de kırk sekiz saat kadar yaşayabiliyor. Ya da SARS-CoV 22-25°C’de plastik üzerinde beş güne kadar yaşabiliyor; MERS-CoV’un 20°C’de plastik üzerinde canlı kalma süresi ise kırk sekiz saat. Kısacası virüslerin canlı kalma sürelerinde yüzeyin türü ve sıcaklık değişkenleri belirleyici faktörler.
Dünya Sağlık Örgütü Teyit’e diğer koronavirüslerden bilinenlere dayanarak (MERS ve SARS gibi) bu virüsün (SARS-CoV-2) yüzeylerde birkaç saatten fazla hayatta kalmadığını söyleyebileceklerini belirtti. Bulaşmanın tam kapsamını anlamak için epidemiyolojik verilerin daha fazla araştırılması ve analizi gerekiyor.
Sonuç olarak iddia doğru değil. Covid-19’a yol açan SARS-CoV-2’nin yüzeylerde ne kadar yaşayabileceği henüz kesin değil. Virüsten korunmak için verilen kurumsal tavsiyeler arasında da ayakkabılarla ilgili bir madde bulunmuyor. İddia, uydurmaya örnek.