Sağlıklı bir uykudan bahsederken uyuyamadığımız her geceyi uyku bozukluğu olarak adlandırmak yerine uyku bozukluğunu işaret eden belirtiler nelerdir sorusuna doğru cevabı vermek ve uyku bozukluğu varsa tedavi yollarını aramak sağlığımız açısından önemli konuların başında geliyor.
Uyku, fiziki ve zihni sağlığımızı yenilememiz için vücudun günlük ritmi içerisinde yer alan son derece aktif bir periyodu ifade ediyor. Uyku bozukluklarının varlığı, bu yenileme işlevini de kısmen veya uç durumlarda tamamen ortadan kaldırıyor ve genel sağlığı bozuyor. Uyku bozuklukları, kişinin gece dinlenmesini gündüz de canlılığının engellediğinden kişisel bir sorunun ötesinde halk sağlığı sorunu olarak da görülüyor.
Uyku Bozukluğu Nedir?
Uyku bozukluğunu, insanın uyku döneminde sağlıksız uyuması veya uyku dışında uyuma isteği duyması olarak tanımlamak mümkün gözüküyor. Tanımdan da anlaşılacağı gibi uyku bozukluğu, birden fazla uyku sorununun genel olarak adlandırılmasıdır. Bazı uyku bozuklukları ölümle sonuçlanabilecek kadar dikkate alınmayı gerektirirken bazı bozukluklar başka hastalıklardan kaynaklı olabildiği gibi başka hastalıkları da tetikleyebiliyor.
Uyku Bozukluğu Nelere Sebep Oluyor?
Uyku bozukluğunun kişinin fiziksel ve ruhsal yaşamını doğrudan etkilediği biliniyor. Bu etkiler;
- Solunum ritminde bozulma,
- Kalp büyümesi ve kalp krizi
- Kan şekerinde dengesizlik
- Hastalıklara karşı dirençte düşüş
- Vücut ısısında düşüş
- Görme bozuklukları
- Kilo alma
- Konuşma bozuklukları
- Fiziksel ve zihinsel performans düşüşü
- Cinsel isteksizlik ve iktidarsızlık
- Unutkanlık
- Psikiyatrik hastalıklara karşı direnç düşüşü
- Stres ve buna bağlı tahammülsüzlük hali şeklinde görülüyor.
Uyku bozukluklarının kişinin sağlığına olan etkileri, doğrudan toplum sağlığını da bozabiliyor. Uykusuzluk çeken insanın tahammülsüz hali sosyal ilişkilerin bozulmasına sebep olurken, fiziksel etkileri özellikle başka insanlarla etkileşim halinde olduğu araba veya bir makine kullanma, müşterek çalışma ortamlarında iş verimliliğine ciddi zararlar verebiliyor, daha da kötüsü ölümcül kazalara sebep olabiliyor.
Uyku Bozukluklarının Sebepleri Nelerdir?
Uyku bozuklukları, fiziksel veya psikolojik sebeplere bağlı olarak gelişebiliyor. En sık rastlanan sebepler şunlardır:
- Solunum sorunları
- Aşırı kilo
- Stres ve kaygı
- Nokturi(Gece idrar ihtiyacı sebebiyle uyanma)
- Kronik ağrılar
Uyku bozuklukları bu sıralanan nedenler dışında kişinin tamamen alışkanlıklarından da kaynaklanabiliyor. Özellikle gündüz düzensiz uykusu gece uyku düzensizliğini tetikliyor ve bu durum bir döng oluşturarak uykuyu tamamen kalitesiz hale getirebiliyor.
Uyku Bozukluğu Çeşitleri Nelerdir?
Uyku bozukluğu; genel olarak uyuyamama, sağlıksız uyuma veya sağlıklı uyuyamamanın da bir sonucu olarak çok uyuma şeklinde görülebiliyor. Tıbbi olarak uyku hastalıkları;
- İnsomnia (Uyuyamama hastalığı)
- Narkolepsi (Gün içerisinde aşırı uyku isteği ve kısa süreli uyku nöbetleri)
- Uyku apnesi
- Huzursuz bacak sendromu olarak sınıflandırılıyor.
Uyku bozukluğunun bu çeşitleri kendi içerisinde de ayrıca sınıflandırılabiliyor. Örneğin; uyuyamama hastalığı kronik uykusuzluk, uyum bozukluğuna bağlı uykusuzluk, fiziksel veya psikolojik sorunlara bağlı uykusuzluk ve öğrenilmiş uykusuzluk olarak yeniden sınıflandırılabiliyor.
Uyku Bozukluğunun Belirtileri nelerdir?
Uzmanlar, uyku bozukluğunun belirtilerini, herhangi bir fiziksel hastalık gibi sıralamanın doğru olmadığını söylüyorlar. Genel olarak uyku bozukluğundan bahsedebilmek için çeşitli testler uygulanabiliyor. Hastaneye gitmeden önce yapılacak bir ön test gerçekten bir uyku bozukluğu olup olmadığını ve buna bağlı olarak hastaneye gitme ihtiyacını ortaya koyuyor. Aşağıdaki belirtileri taşıyorsanız veya partneriniz belirtilerden bir kısmı konusunda sizi uyarıyorsa mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurmak gerekiyor.
- Gece uykuya dalmakta zorlanma,
- Uyku sırasında bilinemeyen sebeplerle uyanma,
- Horlama,
- Gece nefes alamayarak uyanma,
- Gündüz sürekli uyuma isteği duyma,
- Kontrol dışı ve zamansız uykuya dalma
- Konsantrasyon bozukluğu,
- Sebebi tespit edilemeyen kontrolsüz kilo alma.
Yukarıdaki belirtilerin birini veya bir kısmını taşıyorsanız uyku bozukluğu sebebiyle bir hekime başvurulması kesin tanı ve tedavinin ilk aşamasını oluşturuyor.
Uyku Bozukluklarında Kişinin Yapması Gerekenler Nelerdir?
Uyku bozukluğunu bir hastalığa bağlamadan önce uyku bozukluğuna sebep olan etkenlerin ortadan kaldırılması gerekiyor.
Öncelikle uykusuzluğa çevresel faktörlerin sebep olmadığından emin olmakta fayda görülüyor. Basit görünse de gürültü, aşırı sıcak veya soğuk, kullanılan yatak uykusuzluğun sebebi olabiliyor. Bu nedenle ortamın uyumak için uygun olması gerekiyor.
Kahve, demli çay, sigara ve alkol kullanımı, hareketsizlik, düzensiz hayat ve aşırı kilo uyku düzeninin bozulmasına sebep olabiliyor ve bu etkenler ortadan kaldırıldığında da uyku bozukluğu kendiliğinden ortadan kalkabiliyor. Uyku bozukluklarının nedenleri arasında sayılan fiziksel rahatsızlıklar da tedavi edildiğinde uykunun düzene girmesini sağlayabiliyor.
Uyku bozukluklarının belirtileri arasında sayılan horlama; aşırı kilo ve sigara kullanımına bağlı olarak gelişebiliyor. Bu nedenle, sigarayı bırakmak ve kilo vermek de uyku bozukluklarını ortadan kaldırabiliyor. Düzenli egzersiz de uyku bozukluklarına karşı başvurulacak yöntemlerden birisi olarak görülüyor. Gündüz gelen uykuya direnmek de gece daha düzenli uyumaya katkı sağlayabiliyor.
Uyku Bozukluklarında Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Uyku bozuklukları, rahatsızlığın çeşit ve sebebine göre farklı yöntemlerle tedavi edilebiliyor. Öncelikle şunu belirmek gerekiyor: Tedavi yöntemlerinin, ilgili hekimin teşhisini müteakip yine ilgili hekimin kontrolünde uygulanması gerekiyor.
Psikolojik etkenlere dayalı uyku bozukluklarında öncelikle terapi yöntemleri deneniyor. Ağır durumlarda ilaçla tedavi yoluna da gidilebiliyor. Fiziksel problemlerde öncelik, söz konusu rahatsızlığın ortadan kaldırılmasına veriliyor.
Uyku apnesi dışındaki uyku bozukluklarında, ilaçla tedavi de bir yöntem olarak kullanılabiliyor. Ancak, belli bir dozdan sonraki uyku ilaçlarının mutlaka özel reçete ile verildiği ve kısa süreli kullanılması gerektiğinin de unutulmaması gerekiyor. Horlama tedavisi, horlamaya aşırı kilo ve sigara kullanımı gibi dış etkenler sebep olmuyorsa veya bu dış etkenler kalktığında horlama ortadan kalkmıyorsa cerrahi yöntemlerle de yapılabiliyor.
Uyku apnesi tedavisi ise genellikle uykuda solunumu düzenleyici cihazlarla yapılıyor. Son olarak bu konuda hatırda tutulması gereken husus, uyku bozukluğunun kesin tanısı ve tedavisi için bu konuda özel birimi bulunan hastanelere başvurulmasında fayda olduğudur.